فلج مغزی (Cerebral palsy) به اختصار CP، قسمت‌های مختلف مغز مانند مخچه یا ساقه مغز را تحت تاثیر قرار می‌دهد. علائم فلج مغزی در کودکان بسیار متفاوت است و میتواند شامل عدم هماهنگی ماهیچه‌ها، سفتی و ضعف عضلات و مشکل در تعادل باشد. راهی برای درمان قطعی فلج مغزی در نوزادان و کودکان وجود ندارد. پزشکان متخصص سعی می‌کنند با استفاده از تکنیک‌های پزشکی کیفیت زندگی این بیماران را افزایش دهند و مشکلات آن‌ها را به حداقل برسانند. مطالعه این مقاله شما را با بیماری فلج مغزی در کودکان، علائم، انواع، علت و راه‌های مدیریت آن بیشتر آشنا می‌کند.
بیماری فلج مغزی چیست؟
فلج مغزی (CP) گروهی از اختلالات عصبی است که در اثر آسیب به مغز در حال رشد اتفاق می‌افتد. این آسیب‌ها اغلب در حین تولد یا در سال‌های ابتدایی عمر کودک ایجاد میشوند. خبر خوب این است که این بیماری حالت پیشرونده ندارد؛ یعنی با گذشت زمان شدت آن بیشتر نمی‌شود. البته شاید شدت آسیب بیشتر نشود، اما علائم مربوط به آن در طی رشد کودک می‌توانند تغییر کنند و شدت یابند.
خبر بد این است که آسیب‌های مغزی تا آخر عمر همراه کودک باقی می‌مانند. برای مثال ممکن است با رشد کودک اختلالات مفصلی و استخوانی شدیدتر شوند یا بیشتر خود را نشان دهند. در این شرایط بهترین دکتر ارتوپد تهران ممکن است برای بالا بردن کیفیت زندگی بیمار، درمان‌های جراحی، فیزیوتراپی یا کاردرمانی را توصیه کند.
علائم فلج مغزی در کودکان چیست؟
مهم‌ترین نشانه‌های فلج مغزی در نوزادان را می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد:
- مشکلات حرکتی با توجه سن
- راه رفتن روی پنجه‌های پا
- تاخیر در صحبت کردن، راه رفتن و یا نشستن. برای مثال کودکان در سن ۸ ماهگی می‌توانند بنشینند و یا تا ۱۸ ماهگی می‌توانند راه بروند. اما کودکان فلج مغزی در این سنین توانایی انجام چنین کارهایی را ندارند.
- اسپاسم عضلانی
- تشنج
- حرکات تصادفی دست و پا
- مشکلات بلع
- بی‌اختیاری ادرار
- مشکلات بینایی
- ناتوانی در یادگیری
- ریزش آب دهان
انواع فلج مغزی چیست؟
فلج مغزی در کودکان به چهار دسته اصلی تقسیم می‌شود:
- فلج مغزی اسپاستیک (spastic CP) شایع‌ترین نوع این بیماری است. این بیماران با سفتی عضلات و مشکل در حرکت مواجه هستند. علائم فلج مغزی اسپاستیک با توجه به شدت آن شامل موارد زیر می‌شود:
- دی پلژیک یا دایپلژی (Spastic diplegia/diparesis): در این حالت بیمار سفتی عضلات باسن و ساق پا را تجربه می‌کند، به همین دلیل در راه رفتن مشکل دارد.
- همی‌پارزی (Spastic hemiplegia/hemiparesis): در این حالت تنها یک طرف بدن تحت تاثیر بیماری قرار دارد. بازوها بیشتر از پاها درگیر هستند.
- کوادری پلژی (Quadriplegia): شدیدترین نوع فلج مغزی اسپاستیک است که دو دست، دو پا و عضلات صورت را تحت تاثیر قرار می‌دهند.
- فلج مغزی دیس‌کینتیک (Athetoid): این بیماران حرکات غیرارادی و کنترل‌نشده در اندام‌ها را (دست‌ها، بازوها و پاها) دارند.
- فلج مغزی آتاکسیک (Ataxic Cerebral Palsy): در این نوع فلج مغزی، کودک با مشکلات تعادل و هماهنگی مواجه است. برای مثال حرکات لرزشی در اندام‌ها دارد و بدون حمایت اطرافیان راه رفتن و نشستن برای او دشوار است.
- فلج مغزی مختلط (Mixed Cerebral Palsy): در این حالت علائم انواع فلج مغزی در بیمار دیده می‌شود.
تشخیص فلج مغزی در نوزادان چگونه است؟
اگر کودکی به فلج مغزی مبتلا باشد، پزشکان متخصص در ۲ سال ابتدایی از عمر کودک، می‌توانند بیماری را تشخیص دهند. البته تشخیص زودهنگام فلج مغزی در کودکان به هوشیاری و میزان آگاهی پدر و مادر بستگی دارد. اگر احساس می‌کنید توانایی کودک با رشد و سن او تناسب ندارد، بهتر است برای بررسی‌های بیشتر به پزشک مراجعه کنید. راه‌کارهای تشخیص قطعی این بیماری اغلب شامل موارد زیر است:
- بررسی علائم و وضعیت سلامتی کودک. در این مرحله پزشک به فاکتورهایی مانند وضعیت شنوایی و بینایی کودک، میزان رشد جسمانی او، هماهنگی و تعادل بین اعضای بدن، میزان کنترل کودک روی حرکات اندام‌های بدن و میزان سفتی عضلات توجه می‌کند.
- اسکن مغزی
- سی‌تی اسکن
- تصویربرداری MRI از مغز
- الکتروانسفالوگرام (EEG): اگر کودک با تشنج مواجه باشد، دکتر مغز و اعصاب این آزمایش را برای تایید بیماری و رد بیماری‌های مشابه مانند صرع تجویز می‌کند.
اگر پزشک اطفال به فلج مغزی کودک مشکوک شود، بیمار را برای بررسی‌های دقیق‌تر به پزشک مغز و اعصاب ارجاع می‌دهد.
آیا تشخیص فلج مغزی در بارداری امکان دارد؟
راهی برای تشخیص قطعی فلج مغزی در دوران بارداری وجود ندارد. این بیماری اغلب در حین تولد و پس از آن بروز می‌کند. بیشتر والدین زمانی متوجه این بیماری میشوند که توانایی‌های کودک با توجه با رشد او متناسب نیستند.
آیا راهی برای درمان قطعی فلج مغزی وجود دارد؟
شیوه‌هایی که به عنوان درمان فلج مغزی می‌‌شنوید، صرفا تلاش می‌کنند تا کیفیت زندگی بیمار را افزایش دهند. با این حال باید بدانید هر چقدر این بیماری زودتر تشخیص شود احتمال به حداقل رساندن علائم بیشتر می‌شود. در واقع پزشکان سعی می‌کنند تا بیمار تا جاییکه میتواند برای انجام فعالیت‌های روزمره خود استقلال داشته باشد. این تکنیک‌ها اغلب شامل موارد زیر میشوند:
- فیزیوتراپی
- گفتار درمانی
- کاردرمانی
- دارو درمانی
- جراحی: زمانی که علائم شدید هستند، ممکن است پزشک جراحی را برای بهبود وضعیت کلی کودک تجویز کند. مثلا جراحی میتواند ماهیچه‌های سفت و منقبض‌شده را تا حدودی تعدیل کند یا برخی کودکان مبتلا به فلج مغزی به جراحی ستون فقرات نیاز دارند.
طول عمر کودکان فلج مغزی چقدر است؟
طول عمر بیماران فلج مغزی متفاوت است و به فاکتورهایی مانند نوع و شدت بیماری بستگی دارد. اگر فلج مغزی در کودکان خفیف باشد و به موقع تشخیص داده شود، این کودکان امید به زندگی بیشتری دارند و می‌توانند مانند سایر انسان‌ها عمر طبیعی داشته باشند.
فلج مغزی در نوزادان نارس چقدر شایع است؟
به نظر می‌رسد نوزادان نارس بیشتر از سایر نوزادان در معرض فلج مغزی قرار دارند؛ چیزی حدود ۱۰ برابر بیشتر. این خطر بیشتر نوزادان نارسی را تهدید می‌کند که قبل از ۳۲امین هفته بارداری به دنیا می‌آیند. البته باید بدانید صرفا زایمان زودرس نمی‌تواند ریسک فلج مغزی در نوزادان را افزایش دهد. در کنار آن فاکتورهایی مانند عفونت‌های داخل رحمی، رشد ضعیف نوزاد در رحم و نرسیدن اکسیژن کافی به نوزاد خطر فلج مغزی در کودکان را افزایش می‌دهد.
برای تشخیص و درمان فلج مغزی در کودکان به چه پزشکی مراجعه کنیم؟
برای تشخیص و مدیریت فلج مغزی در کودکان به یک تیم پزشکی نیاز دارید که اغلب شامل پزشکان زیر است:
- دکتر اطفال
- پزشک متخصص مغز و اعصاب
- فیزیوتراپیست
- متخصص کاردرمانی
- جراح مغز و اعصاب
- متخصص گفتار درمانی
- پزشکان متخصص رادیولوژی
هر کدام از این پزشکان متخصص با توجه به مهارت و دانشی که دارند به کودک و اطرافیان او برای مدیریت بیماری کمک می‌کنند. برای پیدا کردن پزشکان متخصص می‌توانید از خدمات درمانکده استفاده کنید. درمانکده بهترین سایت نوبت دهی پزشک است که توانسته است در حوزه خدمات آنلاین سلامت، اطمینان کاربران را بدست آورد. شما می‌توانید برای مشاوره آنلاین و رزرو اینترنتی مطب از خدمات این مجموعه استفاده کنید.